Liên hệ  Cấu trúc
Thông tin chung | Ðào tạo | Nghiên cứu | Sách GK | Phần mềm | Handout | Tin tức

Chỉ dẫn: Bộ môn > Handout

Mục tiêu:

Sau khi học xong phần này, sinh viên có khả năng:

1. Chọn được hình thức cung cấp nước sạch cho ăn uống và sinh hoạt phù hợp với tình hình cụ thể của địa phương.

2. Chọn được kĩ thuật thích hợp để cải thiện chất lượng nước dùng cho ăn uống và sinh hoạt phù hợp với thực tế tại địa phương

Ý nghĩa của nước với con người

Nước là một nhu cầu thiết yếu cho cuộc sống con người:

- Nước được coi là thực phẩm cần thiết cho đời sống và cho nhu cầu sinh lí của cơ thể. Mỗi ngày cơ thể cần 1,5 đến 2,5 lít nước: giúp tiêu hóa thực phẩm,  thải nhiệt, là môi trường xảy ra các phản ứng sinh hóa

- Nước giúp cơ thể đào thải các chất cặn bã ra khỏi cơ thể

- Nước cung cấp những nguyên tố cần thiết: Iod, Flour, Mangan, Sắt, Kẽm, v.v

- Nước cần cho vệ sinh cá nhân để tắm giặt, chuẩn bị thức ăn và vệ sinh công cộng.

Nếu nước không đủ hay không đảm bảo chất lượng sẽ có những nguy cơ sau:

- Nước là môi trường trung gian để lan truyền các bệnh dịch như thương hàn, tả, lị, bại liệt, viêm gan, kí sinh trùng

- Nước có thể đưa vào cơ thể các chất độc hại như chì, thủy ngân, thạch tín, thuốc trừ sâu, v.v

Như vậy để đảm bảo cho sinh hoạt và ăn uống, nước cần phải an toàn về chất lượng và được cung cấp đủ số lượng. Tiêu chuẩn về số lượng nước là 50 lít/ngày/người nếu dưới mức này là không đủ tiêu chuẩn. Nếu lượng nước cấp dưới 20 lít/ngày/người là thiếu nước nghiêm trọng.

Về tiêu chuẩn chất lượng, nước phải không màu, không mùi, không vị hoặc có vị ngọt, không có các kim loại nặng, độc chất và không có vi trùng gây bệnh.

Chiến lược quốc gia cấp nước sạch và vệ sinh môi trường đến năm 2020  

Thủ tướng chính phủ phê duyệt 25/8/2000 (104/2000/QĐ-TTg)

Mục tiêu

–Đến năm 2020: Tất cả cư dân nông thôn sử dụng nước đạt tiêu chuẩn quốc gia với số lượng ít nhất 60 lít/người/ngày, sử dụng hố xí hợp vệ sinh

–Đến năm 2010: 85% dân cư nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh và 70% gia đình sử dụng hố xí hợp vệ sinh;

Giải pháp

–Đẩy mạnh xã hội hoá cung cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn

–Tạo nguồn vốn, thành lập hệ thống tín dụng

–Đào tạo nguồn nhân lực, ứng dụng khoa học công nghệ vào CCNS&VSNT

–Đẩy mạnh hợp tác quốc tế

–Tăng cường hiệu quả quản lí nhà nước về CCNS&VSNT

Các loại bệnh do nước truyền:

Bệnh truyền theo đường phân miệng: thương hàn, dịch tả, kiết lị, viêm gan siêu vi A, bại liệt

Bệnh do thiếu nước rửa: ghẻ, chấy rận, mắt hột

Bệnh do nước truyền: giun móc, leptospira, giun guinea

Bệnh truyền do vector có liên quan nước: Sốt rét, sốt xuất huyết, sốt vàng

Các loại nguồn nước:

Có 4 loại nguồn nước chính: nước mưa, nước bề mặt, nước ngầm nông và nước ngầm sâu.

Nước mưa:

Có ưu điểm là sạch, ít bị ô nhiễm do vi sinh vật hay hóa chất trừ khi nước mưa thu được ở những vùng ô nhiễm không khí nặng nề hay được thu gom trên các mái nhà, ống dẫn bị nhiễm bẩn.

Khuyết điểm: Nước mưa ít, có không đều trong năm. Ðể khắc phục khuyết điểm này cần phải có hồ chứa nước mưa.  Ở miền Nam vũ lượng mưa hàng năm thường từ 2 m đến 3 m. Ðể hồ chứa nước mưa có thể tận dụng lượng nước mưa trong năm, hồ chứa có thể tích

V= vũ lượng hàng năm x diện tích mái thu nước x 0,8

Nếu mái nhà có diện tích 60 m2 và vũ lượng hàng năm là 2,5 m thì thể tích hồ chứa cần dùng là 120 m3.

Nguyên tắc thu nước mưa:

- Trước mùa mưa phải làm tổng vệ sinh mái nhà, ống máng và dụng cụ chứa nước mưa.

- Hứng nước mưa từ mái ngói, mái bằng, vòm cuốn của bể hoặc phên có phủ vải mưa.

- Không để nước mưa chảy vào bể trong những phút đầu của cơn mưa để tránh nhiễm bẩn do khôg khí và mái nhà

- Trong bể có thể thải cá để diệt bọ gạy, phòng chống bệnh

- Hồ chứa nước mưa nên đậy kín

- Nên lắp vòi nước để việc lấy nước không làm nhiễm bẩn nước trong hồ.

Nước bề mặt

Nước bề mặt là nước sông, suối, hồ, ao. Nước bề mặt có ưu điểm là có lưu lượng dồi dào, hiện diện phong phú nhất là ở các địa phương ở miền Ðồng bằng Sông Cửu Long và có đều trong cả năm. Tuy nhiên nước bề mặt thường bị nhiễm bẩn chất hữu cơ, có độ đục cao và có thể bị ô nhiễm bởi vi sinh vật gây bệnh.

Ðể được sử dụng tốt, nước bề mặt cần được đánh phèn, lắng hay lọc trước khi được sử dụng cho mục đích ăn uống.

Nước ngầm nông

Là nước ngầm có trên tầng sét không thấm. Sự hiện diện của nước ngầm thay đổi theo khu vực, ít bị ô nhiễm chất sắt nhưng thường bị ô nhiễm bởi chất hữu cơ và vi sinh vật. Nguyên nhân của tình trạng dễ bị ô nhiễm là do nước ngầm nông không được cách li với nước thấm từ trên mặt đất. Như vậy để khai thác tốt nước ngầm nông cần tuân thủ một số nguyên tắc để tránh sự nhiễm bẩn từ mặt đất.

Giếng nông:

- Phải cách nguồn nhiễm bẩn trên 10 m

- Phải có giá để múc gầu

- Ðường kính giếng trên 0,8 m

- Sân giếng có bán kính trên 1 m, dốc ra ngoài và không thấm nước

- Miệng giếng phải cao hơn mặt đất 0,8 m

- Phía trên của thành giếng không thấm nước

Nước ngầm sâu

Là nước ngầm ở dưới tầng sét không thấm và được cách li với nước thấm từ trên mặt đất. Nước ngầm sâu thường có lưu lượng dồi dào, ít bị nhiễm bẩn chất hữu cơ nhưng thường có hàm lượng sắt cao. Do đó nước ngầm sâu thường cần được khử sắt. Hơn nữa giá thành của giếng khoan thai thác nước ngầm sâu thường cao hơn giá thành của giếng khơi. Tuy nhiên với công nghệ đào giếng hiện nay

Xử lí nước

Nước mưa và nước ngầm nông thường không cần được xử lí nếu đảm bảo các nguyên tắc vệ sinh. Nước mưa và nước ngầm nông nên được xử lí bằng cách đun sôi trước khi dùng cho mục đích ăn uống.

Ở quy mô công nghiệp, nước bề mặt và nước ngầm sâu cần được xử trí theo sơ đồ sau:

- Nguyên tắc việc đánh phèn:

Trong hầu hết các loại nước tự nhiên đều chứa các hạt keo gồm vi khuẩn, đất sét hay chất hữu cơ. Ở pH bình thường những hạt keo này thường có điện tích âm.  Trong khi đó, phèn nhôm hòa tan trong nước tạo thành các bông phèn không tan có điện tích dương do sự thặng dư các ion nhôm. Những hạt keo có điện tích âm sẽ được thu hút bởi các bông phèn làm giảm điện tích và có thể kết tụ lớn khi được khuấy nhẹ.  Sau đó trong điều kiện yên tĩnh các kết tụ này sẽ lắng xuống và có thể loại khỏi bể lọc

- Nguyên tắc khử sắt

Việc khử sắt thường được tiến hành bằng cách oxy hóa sắt hóa trị 2 tan trong nước thành sắt hóa trị ba không tan và có thể loại bỏ bằng quá trình lắng hay lọc:

            2Fe2+ + O2  + 4H2O à  2 Fe(OH)3 ¯ + 2H+

Việc oxy hóa có thể được tiến hành dùng oxy khí trời: làm giàn mưa nhân tạo hay các hóa chất như Cl2

- Nguyên tắc bể lắng

Khi nước không bị xáo trộn, các hạt lơ lửng sẽ bị lắng xuống nếu có đủ thời gian. Trên thực tế ở các nhà máy nước người ta sử dụng các bể lắng ngang và tính toán sao cho bể có thời gian lưu nước vừa đủ để các hạt lơ lửng bị lắng khi nước đi ngang qua bể

- Nguyên tắc bể lọc

Hiện nay người ta dùng quá trình lọc cát nhanh (nghĩa là lọc sau khi đã xử lí hóa học và lắng phần lớn các chất lơ lửng). Quá trình lọc giúp loại bỏ các chất lơ lửng có kích thước nhỏ.

- Nguyên tắc khử khuẩn

Nước sau khi lọc vẫn còn chứa một ít vi sinh vật và các chất hữu cơ. Ðể tiêu diệt hoàn toàn các vi sinh vật gây bệnh người ta cho vào một nồng độ nhỏ clo. Với liều 0,1 mg/lit clo thường giết hoàn toàn tất cả các vi khuẩn gây bệnh. Clo hòa tan trong nước sẽ phân hủy theo phương trình:

            Cl2 + HOH = HCl + HClO

Trong đó HClO là một chất độc đối với vi khuẩn  bởi vì nó oxy hóa các enzyme khử của tế bào vi sinh vật và ngăn cản quá trình hô hấp bình thường. Trong môi trường kiềm HClO sẽ bị phân li thành dạng ion và sẽ có hoạt tính thấp hơn.